Nasze przedszkole jest placówką integracyjną od 1992 roku. Istotą naszej integracji jest tworzenie środowiska przedszkolnego, w którym mogłyby się bawić i uczyć dzieci o różnym poziomie rozwoju oraz różnym stopniu sprawności psychofizycznej. Celem stworzenia grup integracyjnych w placówce jest włączenie dzieci sprawnych inaczej, dzieci z deficytami rozwojowymi w życie grupy rówieśniczej na zasadzie równości praw i obowiązków oraz zapewnienia im optymalnych warunków do harmonijnego rozwoju we wszystkich sferach: poznawczej, fizycznej i społecznej. Tak rozumiana integracja przynosi korzyści zarówno dzieciom zdrowym, jak i tym o specjalnych potrzebach.
Uczestnictwo w życiu grupy rówieśniczej stymuluje rozwój dzieci niepełnosprawnych, a w szczególności uświadamia dziecku jego możliwości, trudności i ograniczenia , chroni dzieci sprawne inaczej przed izolacją, daje im szansę poznawania siebie, docenienia ich mocnych stron. Wykształca motywację i umiejętność pracy nad trudnościami, daje szansę przeżycia całej gamy uczuć związanych z życiem i działaniem w grupie oraz umożliwia rozwój samodzielności życiowej oraz szeroko rozumianej stymulacji poznawczej, fizycznej, społeczno- emocjonalnej.
Dzieci zdrowe dostarczają prawidłowych wzorów ruchowych, zachowania, mowy, a więc odgrywają ogromną rolę wspomagająca w stymulowaniu rozwoju swoich niepełnosprawnych kolegów. Poza tym mają okazję, aby w naturalny i niewymuszony sposób nauczyć się właściwego stosunku do niepełnosprawnych rówieśników. Kontakty z nimi uczą tolerancji dla trudności innych ludzi, szacunku dla chorych i słabości, pomagają pokonać egoizm, rozbudzają świadomość, że wszyscy ludzie maja równe prawa choć mają różne możliwości. Celem przedszkola integrującego dzieci o obniżonych możliwościach jest stworzenie warunków wychowawczych i edukacyjnych, zapewniających wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju wszystkich dzieci zgodnie z ich wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi.
ORGANIZOWANIE OPIEKI NAD DZIEĆMI NIEPEŁNOSPRAWNYMI W NASZEJ PLACÓWCE
Dzieci niepełnosprawne mogą być przyjęte do przedszkola po przedłożeniu „Orzeczenia o kształceniu specjalnym” wydanym przez Poradnię Psychologiczno – Pedagogiczną określającego poziom rozwoju psychofizycznego i stopień jego zdrowia. Decyzję o przyjęciu dziecka niepełnosprawnego podejmuje komisja kwalifikacyjna powołana przez Dyrektora przedszkola. Przedszkole zapewnia dzieciom niepełnosprawnym:
- realizację zaleceń zawartych w orzeczeniach o potrzebie kształcenia specjalnego,
- odpowiednie warunki nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne,
- realizację programu wychowania przedszkolnego dostosowanego do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych z wykorzystaniem odpowiednich form i metod pracy dydaktycznej i wychowawczej,
- zajęcia rewalidacyjne lub zajęcia socjoterapeutyczne, stosownie do potrzeb,
- integrację ze środowiskiem rówieśniczym.
Czas pobytu dziecka niepełnosprawnego w przedszkolu początkowo ogranicza się do 5 godzin dziennie, z możliwością jego wydłużenia, biorąc pod uwagę indywidualną wydolność psychofizyczną dziecka. W celu właściwej realizacji programu pracy z dziećmi zdrowymi i niepełnosprawnymi zatrudnia się w godzinach dopołudniowych dwóch pedagogów pracujących w grupie jednocześnie.
METODY I FORMY PRACY Z DZIEĆMI O SPECJALNYCH POTRZEBACH
Przedszkole wykorzystuje różnorodne programy i metody w taki sposób, aby uwzględniały indywidualne potrzeby i możliwości rozwojowe, emocjonalne i społeczne dzieci oraz aby sprawić im jak najwięcej radości z faktu przebywania z rówieśnikami. Dzieci sprawne inaczej uczestniczą we wszystkich proponowanych formach zajęć na zasadzie dobrowolności, są zachęcane do udziału w zajęciach porządkowych, plastycznych, konstrukcyjnych i zajęciach dydaktycznych, uwzględniając czas trwania poszczególnych form działania od możliwości indywidualnych.
Nauczyciel na podstawie wnikliwej obserwacji dziecka i wskazówek specjalistów opracowuje program dla każdego dziecka, dobierając metody i formy pracy najbardziej wskazane w procesie wychowawczo – dydaktycznym dla danego dziecka. Dodatkowo prowadzone są zajęcia ze specjalistami: psychologiem, logopedą, rehabilitantem ruchowym, terapeutą pedagogicznym oraz specjalistom ds. Autyzmu.
Przedszkole proponuje liczne formy współpracy z rodzicami:
- zebrania ogólne i grupowe,
- indywidualne rozmowy z nauczycielami,
- konsultacje ze specjalistami,
- udział rodziców w zajęciach reedukacyjnych,
- współudział w tworzeniu „Indywidualnego programu usprawniania dziecka”,
- udział w zajęciach otwartych , „Dniach Otwartych Przedszkola”,
- udział w uroczystościach i innych imprezach integrujących społeczność przedszkolną,
- korzystanie z fachowej literatury,
- udział chętnych rodziców w zajęciach terapii grupowej dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych prowadzonej przez pedagogów i specjalistów.
O SPECJALNYCH POTRZEBACH EDUKACYJNYCH DZIECI W PRZEDSZKOLU
Nie wszystkie dzieci mają takie same możliwości uczenia się. W przypadkach, gdy obserwujemy trudności w uczeniu się, uwarunkowane nieprawidłowym rozwojem psychomotorycznym, somatycznym, narządów zmysłu i ruchu istnieje konieczność stworzenia specjalnych warunków sprzyjających edukacji tych dzieci.
Dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych:
- Nie potrafią podołać wymaganiom programu nauczania powszechnie obowiązującego w szkołach.
- Wymagają specjalnych warunków edukacji, pomocy specjalistów, wyodrębnionych metod nauczania.
- Winny być uczone przez specjalnie przygotowanych nauczycieli.
- Często potrzebują indywidualnych programów, rozwiązań metodycznych i organizacyjnych.
W pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach podejmuje się działania edukacyjne i wychowawcze mające na celu:
– stymulowanie rozwoju, pobudzanie aktywności dziecka,
– wyrównywanie deficytów rozwojowych w zaburzonych sferach,
– wspomaganie rozwoju dziecka w sferach; społecznych, wychowawczych i edukacyjnych,
– kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów z rówieśnikami,
– stabilizacje emocji.
Pedagodzy pracujący z dziećmi realizują następujące zadania:
– nawiązywanie indywidualnego kontaktu z każdym dzieckiem, w stopniu zaspakajającym potrzebę bezpieczeństwa oraz usuwającym blokady poznawcze spowodowane sytuacją stresową;
– budowanie pozytywnego obrazu własnego „ja” oraz poczucia własnej wartości;
– stwarzanie sytuacji umożliwiających czynne uczestnictwo dziecka w różnych sytuacjach edukacyjnych i społecznych;
– tworzenie warunków wszechstronnej aktywności dziecka, umożliwiających przeżywanie pozytywnych efektów własnej działalności;
– wspieranie samodzielnych działań dziecka w różnych formach aktywności;
– tworzenie sytuacji zmierzających do integracji z grupą, umożliwianie dziecku odnoszenie sukcesów i aprobaty społecznej;
– uczenie postępowania zgodnego z obowiązującymi normami i zasadami kultury;
– rozwijanie poczucia odpowiedzialności;
– organizowanie sytuacji sprzyjających poznawaniu rzeczywistości społecznej i przyrodniczej
– stymulowanie rozwoju mowy;
– organizowanie zabaw i ćwiczeń kształcących procesy poznawcze, rozwijających procesy myślenia;
– rozwijanie motoryki małej i dużej.
Metody stosowane w pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych:
Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz: to metoda wzrokowo – słuchowo – motoryczna, w której odgrywają rolę trzy elementy: wzroku (wzory graficzne), słuchu (piosenka) i motoryki (odtwarzanie wzorów). Celem jej jest jednoczesne usprawnianie analizatorów: wzrokowego, słuchowego, kinestetyczno – ruchowego a także kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. Doniosłą rolę odgrywa występujący tu element muzyczny. Wiązanie śpiewu, muzyki i plastyki aktywizuje cały układ nerwowy
Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne. Zajęcia stymulacyjno-terapeutyczne, mają nauczyć aktywnego i twórczego życia poprzez poznanie siebie i innych, zdobycie zaufania do siebie i innych, nabrania pewności siebie i wiary we własne możliwości w sytuacji aktywnego ruchu i bliskiego kontaktu z drugą osobą.
Gimnastyka umysłu Paula Dennisona: Ćwiczenia opracowane przez Dennisona poprawiają –koncentrację uwagi, koordynację wzrokowo-ruchową, oddychanie, pobudzają procesy myślowe, podnoszą ogólną sprawność ruchową, synchronizują współpracę obu półkul mózgowych, odprężają, relaksują, pomagają w łagodzeniu stresów
Elementy metody Marii Montessori : Pedagogika Marii Montessori daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju: fizycznego i duchowego oraz kulturowego i społecznego; wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność. Pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.
Według Marii Montessori istotą wychowania jest doprowadzenie dziecka do samodzielności, niezależności od dorosłych, odpowiedzialności za siebie i świat. „DZIECKO NIE MUSI ROBIĆ CO CHCE, ALE MUSI CHCIEĆ TEGO CO ROBI” – Tak rozumiane wychowanie ma charakter pośredni. Osoby dorosłe mają za zadanie tak organizować otoczenie, by wesprzeć indywidualny rozwój dziecka. W otoczeniu mają znajdować się impulsy pobudzające do działania, dające szansę samodzielnego, skoncentrowanego działania, zgodnego z wrażliwymi fazami i aktualnymi potrzebami dziecka.
Elementy metody SI : Zajęcia metodą Integracji Sensorycznej w większości maja charakter aktywności ruchowej, która nakierowana jest na stymulację zmysłów. Są dostosowane do poziomu rozwoju dzieci i mają postać „naukowej zabawy”. Dziecko będzie zachęcane i kierowane do wykonywania aktywności, które będą wyzwalać i prowokować odpowiednie, skuteczne reakcje na bodziec sensoryczny.
Metoda Rudolfa Labana : gimnastyka twórcza (ekspresyjna) .
Dziecko wykonuje ćwiczenia zgodnie z własną inwencją, fantazją i doświadczeniem:
– wyczucie własnego ciała
– wyczucie ciężaru i czasu
– wyczucie przestrzeni
– doskonalenie płynności ruchów i wyczucie ciężaru ciała w przestrzeni i czasie
– adaptacja ruchów własnych do ruchów partnera i grupy
Zadaniom towarzyszy muzyka i rytm.
Choreoterapia Batti Strauss: metoda aktywnego słuchania muzyki, wykonywania prostych ruchów w pozycji siedzącej albo ruchów tanecznych według wskazówek nauczyciela. Można ilustrować krótkie opowiadania związane z każdym utworem muzycznym. Metoda kształci wyobraźnię dźwiękową. Słuchanie muzyki metodą Batii Strauss integruje różne formy aktywności: słuchanie, granie, tańczenie i śpiewanie.
Pedagogika Zabawy: ułatwia pracę w grupie. Proponuje działania dające członkom grupy możliwość rozwoju w atmosferze zaufania, wzajemnej akceptacji, bez względu na wiek i umiejętności, wyzwala aktywność twórczą i ciekawość, ułatwia kontakty z innymi, ze sobą i otaczającą rzeczywistością.
Relaksacja i muzykoterapia: stanowią integralny element codziennych oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych. Ćwiczenia relaksacyjne i muzykoterapia pomagają „wyciszyć” negatywne emocje, a tym samym powodują odprężenie fizyczne , obniżają lęk, agresje- pozwalając przywrócić dziecku wewnętrzną równowagę. Metody te przyczyniają się również do lepszego zrozumienia przez dzieci własnych stanów emocjonalnych i radzenia sobie w różnych sytuacjach.
Bajkoterapia: Bajki relaksacyjne służą odprężeniu, uspokojeniu, wyciszeniu. Efekt uspokojenia uzyskujemy najczęściej dzięki wizualizacji słuchowej, wzrokowej i czuciowej. Wizualizacja rozwija wyobraźnię dziecka i wywołuje określone stany emocjonalne. Dla wzmocnienia relaksacji w tle, podczas czytania, może towarzyszyć nam spokojna muzyka. Bajki terapeutyczne pokazują, jak radzić sobie z najczęściej pojawiającymi się u dzieci emocjami: nieśmiałość, strach, zazdrość, nieumiejętność współpracy, złość, radość, smutek. Mają na celu uspokojenie emocji, obniżenie lęku, otwarcie dziecka na zmiany, akceptację własnych emocji, objaśnienie reguł otaczającego świata.
Zajęcia prowadzone przez pedagogów mają na celu:
– rozwijanie i doskonalenie zmysłów,
– rozwijanie autoorientacji i orientacji przestrzennej,
– ćwiczenie analizy i syntezy wzrokowej,
– ćwiczenie analizy i syntezy słuchowej oraz słuchu fonetycznego,
– rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej i słuchowo-ruchowej,
– ćwiczenie pamięci mechanicznej i logicznej,
– kształtowanie i rozwijanie procesów poznawczych,
– rozwijanie i doskonalenie mowy oraz innych systemów komunikowania,
– rozwijanie procesów myślenia np. wykrywania różnic i podobieństw, klasyfikowanie, uogólnianie, kształtowanie pojęć,
– wydłużanie czasu koncentracji uwagi i wiele innych wynikających z potrzeb dziecka.
Specjalne potrzeby rozwojowe i edukacyjne dzieci w przedszkolu:
− analizować sposoby reagowania dziecka w sytuacjach dla niego trudnych (np. poziom motywacji do pokonywania przeszkód i trudności),
− próbować zaobserwować umiejętności psychospołeczne dziecka, w tym możliwości nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi,
− zapoznawać się z efektami dotychczasowego funkcjonowania edukacyjnego dziecka oraz dostosowaniami programowymi, metodami, technikami wykorzystywanymi w pracy z dzieckiem,
− uwzględniać poziom sprawności motorycznej dziecka, w tym możliwości samoobsługi (głównie w odniesieniu do dzieci młodszych i niepełnosprawnych ruchowo),
− zwracać uwagę na poziom samodzielności dziecka,
− brać pod uwagę sytuację rodzinną i warunki w jakich żyje dziecko.
Powołany w przedszkolu Zespół − w przypadku uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dokonuje oceny poziomu funkcjonowania dziecka we wszystkich ważnych obszarach, a następnie opracowuje indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny. Dokonując opisanej powyżej analizy warto również określić, jakiego wsparcia potrzebuje przedszkole, by tworzyć właściwe warunki dla dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania dziecka
Wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania zespół dokonuje w odniesieniu do dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego:
− niepełnosprawnych:
- słabosłyszących, • słabowidzących, • słabo widzących, • niewidomych, • z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, • z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, • z autyzmem, w tym z Zespołem Aspergera, • z niepełnosprawnościami sprzężonymi.
| Jak zatem stymulować rozwój dziecka? Jak organizować mu wspierające warunki?
Pierwszym krokiem poznanie dziecka i akceptacja jego niepełnosprawności, akceptacja jego możliwości i ograniczeń oraz akceptacja prawa do własnego tempa rozwoju. |
| Jednym z najważniejszych czynników pozytywnie wpływających na rozwój dziecka jest atmosfera wychowawcza oparta na życzliwości i akceptacji dla dziecięcych umiejętności, możliwości, zainteresowań i potrzeb, sprzyjająca kształtowaniu i utrwalaniu u dziecka wysokiej samooceny i wiary w siebie na bazie osiąganych przez dziecko, a dostrzeganych przez nauczyciela, większych lub mniejszych sukcesów, postępów w umiejętnościach, wiedzy i zachowaniu. Pozwala ona także na różnicowanie wymagań oraz motywowanie dziecka do działania. Kolejnym czynnikiem są zasady organizacji nauczania i wychowania w przedszkolu, oparte na współpracy z rodzicami, ze środowiskiem lokalnym oraz na współpracy między nauczycielami. Podstawowe zasady postępowania pedagogicznego w pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym to: wspieranie rozwoju, stopniowanie trudności, podążania za dzieckiem, za jego potrzebami i zainteresowaniami, inspirowania aktywności dziecka, zachęcania do samodzielności i aktywności w podejmowaniu nowych wyzwań oraz organizowania współdziałania dziecka z innymi – rówieśnikami i dorosłymi. |
Praca z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych
Mówiąc o specjalnych potrzebach edukacyjnych, mamy na myśli potrzeby dzieci, które z powodu swych uzdolnień, niepełnosprawności, czy też odmienności, wymagają innego podejścia, zastosowania różnych form i metod pracy. Mamy na myśli dzieci, wobec których należy stosować szeroko rozumianą zasadę indywidualizacji. Objęcie dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną poprzez dostosowanie warunków edukacyjnych, wymagań i organizacji procesu kształcenia ustala się na podstawie opinii lub orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej, lub rozpoznania potrzeby przez przedszkole, szkołę lub placówkę. Należy mieć świadomość, że potrzeby specjalne takiego dziecka wynikają ze współdziałania kilku czynników: tkwiących w samym dziecku, jego indywidualnych predyspozycji psychofizycznych, a także czynników środowiskowych wpływających na jego funkcjonowanie, czyli środowisko rodzinne, grupę rówieśniczą i środowisko szkolne.
Mówiąc o dzieciach ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, trzeba rozumieć, że dotyczy to zarówno dzieci, które posiadają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, jak i tych, które mają trudności w realizacji standardów wymagań programowych, wynikających ze specyfiki ich funkcjonowania poznawczo-percepcyjnego (niższe niż przeciętne możliwości intelektualne, a także specyficzne trudności w uczeniu się – dysleksja, deficyty kompetencji i zaburzenia sprawności językowych), zdrowotnego (dzieci przewlekle chore) oraz ograniczeń środowiskowych (dzieci z rodzin niewydolnych wychowawczo). W grupie dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych znajdą się również dzieci ze szczególnymi uzdolnieniami, dzieci z trudnościami adaptacyjnymi związanymi ze zmianą środowiska edukacyjnego, a także dzieci znajdujące się w sytuacji kryzysowej lub traumatycznej. Takie rozumienie specjalnych potrzeb edukacyjnych ma na celu wdrożenie i urzeczywistnienie idei wyrównywania szans edukacyjnych wszystkich dzieci.
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana jest nie tylko dzieciom, ale również rodzicom i nauczycielom. Polega ona na wspieraniu ich w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych, w celu zwiększenia efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla dzieci poprzez organizowanie konsultacji, szkoleń i warsztatów.
Jak przygotować się do pracy z dzieckiem, jakie kroki podjąć, aby kształcenie było dostosowane do indywidualnych możliwości rozwojowych?
Aby określić czy dziecko wymaga objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną, należy prowadzić obserwację pedagogiczną, która ma na celu rozpoznanie: trudności w uczeniu się, deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowych, ryzyka wystąpienia dysleksji, a także szczególnych uzdolnień. Jeśli dziecko wymaga objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną, niezwłocznie taką pomoc powinno otrzymać. Obowiązkiem wychowawcy jest zaplanowanie i koordynowanie pomocy dziecku we ścisłej współpracy z pozostałymi nauczycielami i rodzicami. Ustala się formy udzielania takiej pomocy, jak również okres jej udzielania. Obowiązkiem nauczyciela jest oceniać efektywność udzielanej pomocy poprzez formułowanie wniosków dotyczących dalszych działań, w przypadku braku efektów, kieruje się dziecko do poradni psychologiczno-pedagogicznej.
„Dziecko chce być dobre. Jeśli nie umie – naucz.
Jeśli nie wie – wytłumacz. Jeśli nie może – pomóż”.
Janusz Korczak